Sterling Kazimierz, pseud. i krypt.: Cor., Eska, Kaster, Kesling Wojciech, Wróg ludu (1875–1933), adwokat, działacz społeczny, poeta, dramatopisarz, publicysta.
Ur. w Warszawie w rodzinie żydowskiej, był synem Leopolda (zm. po 1933), śpiewaka Opery Warszawskiej i pedagoga, oraz Emmy z Kornfeldów (Korenfeldów), starszym bratem Władysława (zob.), bratem stryjecznym Seweryna (zob.) i Mieczysława (zob.).
Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie S. rozpoczął po r. 1892 studia prawnicze na Uniw. Warsz. Publikował wtedy artykuły społeczne i literackie w warszawskich czasopismach, zwłaszcza w „Izraelicie”, m.in. Przytułki dzienne dla biednych dzieci (1897 nr 1). Na łamach „Przeglądu Tygodniowego” (1897 nr 28) zrecenzował książkę „Forpoczty” (Lw. 1895) Cezarego Jellenty, Marii Komornickiej i Wacława Nałkowskiego (Powrotna fala. Studium; polemika Nałkowskiego „Z powodu „Powrotnej fali”, „Przegl. Tyg.” 1897 nr 32). Pisał także do „Kuriera Warszawskiego”, m.in. W ważnej sprawie (1897 nr 66), o taniej pomocy akuszeryjnej dla kobiet niezamożnych oraz do „Echa Muzycznego, Teatralnego i Artystycznego” (recenzje teatralne w l. 1897–1900). W r. 1897 uczestniczył w kongresie syjonistycznym w Bazylei, z którego relację zamieścił t.r. w „Izraelicie” (nr 37, 38). Zabierając głos w dyskusji na temat utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie w artykule O sjonizm („Kur. Pol.” 1899 nr 96, 98), uznał ten plan za utopijny. Jako poeta debiutował utworem filozoficznym nawiązującym do poglądów F. Nietzschego, Abbadonah. Poemat w 4 pieśniach (W. 1897, wyd. 2, W. 1899); recenzenci, m.in. Piotr Chmielowski i Antoni Lange, przyjęli książkę z dużym krytycyzmem. Dn. 30 VI 1897 warszawski teatr «Wodewil» wystawił jednoaktowy dramat S-a Sobotni wieczór. W r. 1898 ukończył S. studia i zintensyfikował działalność literacką. Opublikował w r.n. tom Dramaty (W.), zawierający oprócz Sobotniego wieczoru trzy jednoaktówki: Binom, Dzisiejszy i Nemezys. W r. 1900 ukazał się tomik wierszy S-a Nastroje (W.–Kr., wyd. 2, W. 1900), w którym zamieścił także prozę poetycką Walka i Trzy miłości oraz fragmenty dramatyczne Koło i Excelsior. Niedługo potem opublikował pod pseud. Wróg ludu poemat Jeżeli gryzę... (Kr. 1901). Z tego czasu pochodzi też jego tłumaczenie dramatu M. Maeterlincka „Księżniczka Malena” (W. 1900 [właśc. 1899]). W l. 1901–6 przyjaźnił się ze Stanisławem Przybyszewskim oraz utrzymywał bliskie kontakty z Nałkowskim i jego córką, Zofią. W r. 1903 wziął udział w ankiecie „Kuriera Teatralnego” (nr 12), oceniając pozytywnie (w przeciwieństwie m.in. do Henryka Sienkiewicza) repertuar modernistyczny.
W l.n. poświęcił się S. całkowicie działalności prawniczej. Odbył aplikację adwokacką w kancelarii Stanisława Patka, łącząc ją z pracą w banku. Należał do sympatyków PPS; w czasie rewolucji 1905 r. przechowywał broń i udzielał schronienia działaczom i bojowcom tej partii. Przystąpił do powstałego 29 XII t.r. Koła Obrońców Politycznych, któremu przewodzili Patek i Stefania Sempołowska; należący do Koła prawnicy, m.in. Bronisław Sobolewski, Leon Papieski, Eugeniusz Śmiarowski, Wacław Makowski i Emil Rappaport, zorganizowali akcję bezinteresownej pomocy prawnej i materialnej dla osób stających przed sądami wojennymi. S. zasłynął wówczas jako obrońca polityczny; staranny i precyzyjny, na poparcie swych wywodów przytaczał często cytaty z literatury pięknej. W lipcu 1907, podczas procesu 67 bojowców PPS, oskarżony Mieczysław Sankowski, który okazał się prowokatorem, zeznał, że S. przez długi czas «okazywał cenne usługi» Organizacji Bojowej. W konsekwencji w mieszkaniu S-a przeprowadzono rewizję i 21 X t.r. został on aresztowany. Decyzją warszawskiego gen.-gubernatora Gieorgija A. Skałona miał być zesłany administracyjnie do jednej z najdalszych guberni Rosji, jednak ze względu na chorobę serca zamieniono zsyłkę na przymusowy wyjazd za granicę. W grudniu wyjechał S. do Paryża i tam w ciężkich warunkach materialnych przebywał do czerwca 1909 wraz ze swoim przyjacielem, adwokatem Leonem Berensonem, również zmuszonym do opuszczenia Król. Pol. Po powrocie do Warszawy nadal występował jako obrońca w sprawach politycznych. Prawdopodobnie w tym czasie wstąpił do Tow. Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie (był w nim w r. 1915). Dn. 4 II 1911 został aresztowany wraz z uczestnikami zebrania, zwołanego przez Sempołowską w kancelarii Patka w sprawie przygotowania wystąpień studentów warszawskich, solidaryzujących się ze strajkiem studentów krakowskich (tzw. zimmermanniadą); został zwolniony z powodu braku dowodów winy.
Po opuszczeniu przez wojska rosyjskie Warszawy S. uczestniczył od 5 VIII 1915, wraz z m.in. Henrykiem Konicem, Rappaportem i Makowskim, w tworzeniu sądów obywatelskich. Przez krótki czas (do 10 IX t.r.) był sędzią w Sądzie Obywatelskim w Warszawie, gdzie rozstrzygano sprawy ścigane z oskarżenia publicznego. Kiedy niemieckie władze okupacyjne przystąpiły do organizowania niemieckiego sądownictwa z niemieckim językiem urzędowym, S. należał do adwokatów bojkotujących sądy (w lutym 1916 w sądach warszawskich przywrócono język polski). Dn. 22 II 1916 podpisał Deklarację Stronnictw Niepodległościowych Król. Pol. oraz Przedstawicieli Bezpartyjnych w sprawie utworzenia państwa polskiego (tzw. deklaracja stu). Współpracował z sądami honorowymi POW, tworząc dla nich przepisy prawa materialnego i procesowego. Jako jeden z głównych rzeczników asymilacji Żydów został przewodniczącym założonego w Warszawie w r. 1915 Związku Młodzieży Pochodzenia Żydowskiego «Żagiew»; członkowie Związku wzięli udział w obchodach rocznicy Konstytucji 3 maja w r. 1916. S. wydał w tym czasie broszury: Państwowość polska a Żydzi (W. 1916) i Projekt reformy żydostwa polskiego (W. 1917). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wszedł do Komitetu Organizacyjnego Pierwszego Zjazdu Polaków Wyznania Mojżeszowego; w maju 1919 wygłosił na zjeździe referat Przeszłość i stan dzisiejszy sprawy żydowskiej w Polsce („Pamiętnik I Walnego Zjazdu Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego wszystkich ziem polskich”, W. 1919). Uznał w nim, że starania dotyczące asymilacji Żydów powinny stać się jednym z ważniejszych zadań odradzającej się państwowości polskiej, a «program nacjonalistów żydowskich jest nieziszczalny i dla samych mas żydowskich zgubny». Został członkiem Zarządu Głównego powstałego podczas Zjazdu Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego.
Na prośbę premiera i ministra spraw zagranicznych Ignacego Paderewskiego wziął S. udział w konferencji pokojowej w Paryżu, uczestnicząc z delegacją polską w ustalaniu ostatecznego tekstu Traktatu o Mniejszościach. Był w tym czasie sędzią Sądu Apelacyjnego w Warszawie, prowadził też praktykę adwokacką. Pomagał Przybyszewskiemu w dochodzeniu praw autorskich, był obrońcą w procesach politycznych (m.in. działaczy komunistycznych), działał w Stow. Aplikantów Adwokackich i Sądowych. Dwukrotnie był powoływany na dwuletnią kadencję członka Rady Naczelnej Adwokackiej. Sporadycznie publikował artykuły na tematy literackie („Gaz. Warsz.” 1920 nr 75, 1923 nr 273). W r. 1928 ogłosił rozprawy historyczne, m.in. Sprawa o zamach na Stanisława Augusta (W.) i Przemówienie Stanisława Augusta na procesie konfederatów (W.) oraz prawnicze, m.in. W palącej sprawie („Gaz. Sąd. Warsz.” nr 2) i Sądy przysięgłych podług nowego kodeksu postępowania karnego (tamże nr 38–40, wyd. osobne, W.). Po wniesieniu 29 IX 1931 do Sejmu projektu ustawy o ustroju adwokatury, opracowanego bez konsultacji z samorządem adwokackim i przewidującego m.in. likwidację Naczelnej Rady Adwokackiej, opublikował polemiczny Artykuł kagańcowy („Palestra” 1931 nr 10–11). W procesie brzeskim (od 26 X t.r.) bronił bezpłatnie Stanisława Duboisa. Po ogłoszeniu 13 I 1932 wyroku skazującego przygotował skargę apelacyjną (odczytana została po śmierci S-a, na początku października 1933, nie przyczyniając się do zmiany wyroku). W r. 1932 wybrany został S. do Sądu Dyscyplinarnego przy Radzie Adwokackiej Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Należał do Stow. Wolnomyślicieli Polskich, a następnie do założycieli Polskiego Związku Myśli Wolnej, gdzie pełnił funkcję członka Zarządu Głównego. Był zapalonym bibliofilem i częstym bywalcem antykwariatów przy ul. Świętokrzyskiej. Znaleziony tam rękopis „Słowa z Krzyża Matce Ojczyźnie. Przez Zygmunta Krasińskiego” ogłosił w r. 1928; okazało się jednak, że był to utwór Apolla Korzeniowskiego. Zmarł 26 IV 1933 w Warszawie, został pochowany 28 IV na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej.
W mażeństwie z Anną Kott miał S. córkę Elżbietę, zamężną Spirerową, która w r. 1968 wyemigrowała do Szwecji, oraz syna Jana, architekta, zamieszkałego w USA.
W filmie „Zamach stanu” (1980, reż. Ryszard Filipski) w postać S-a, jako obrońcy w procesie brzeskim, wcielił się Włodzimierz Boruński.
Fot. w: Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, Żydzi w Polsce Odrodzonej, Red. I. Schiper, W. 1933 II; – Bibliogr. dramatu pol., II; Bibliogr. pol. czasopism muzycz., V; Bibliogr. Warszawy, I–III; Czaykowska, Bibliogr. hist. adwokatury; Estreicher w. XIX, Wyd. 2; Jagielski J., Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51, W. 1996 z. 1; Lerski J. J., Jewish-Polish Coexistence, 1772–1939: a topical bibliography, New York 1986; Literatura XX w., II; Nowy Korbut, XV; Pol K., Poczet prawników polskich, W. 2000; Polski indeks biograficzny, Oprac. G. Baumagartner, Monachium 1998 II; Słown. Muzyków Pol., II (dot. ojca S-a); Słown. pseudonimów; Uniwersytet Warszawski 1870–1915. Materiały bibliograficzne, Oprac. J. Krajewska, A. Bednarz, W. 2004 II; – Brückner A., Dzieje polskiej literatury w zarysie, W. 1924 II; Chmielowski P., Najnowsze prądy w poezji naszej, Lw. 1901 s. 129, 135–41; Janczewski S., Adwokatura międzywojenna, „Palestra” 1968 z. 11 s. 32; Jarosz M., Sylwetki wybitnych obrońców warszawskich w okresie międzywojennym, tamże 1957 nr 3 s. 65–6; The Jews in Poland, New York 1986; Kiepurska H., Adwokaci warszawscy w okresie rewolucji 1905–1907, „Palestra” 1964 z. 4 s. 23; taż, Warszawa w rewolucji 1905–1907, W. 1974; Kisza A., Krzemiński Z., Łuczywek R., Historia adwokatury polskiej, W. 1995; Krzemiński Z., Kartki z dziejów warszawskiej adwokatury, Zakamycze 2000; tenże, Sławni warszawscy adwokaci, tamże 2000 s. 124, 143; Łuczywek R., Adwokaci jako literaci, publicyści, dziennikarze, „Palestra” 1979 z. 7 s. 20; Markiewcz H., Kto jest autorem?, Kr. 2005; Martynowski S., Polska bojowa, Ł. 1937 s. 167; Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908–1918, W. 1980; Nowak J. R., Kogo muszą przeprosić Żydzi, W. 2001 s. 7 (błędnie podany zawód S-a, inżynier); Ołpiński S., Polipy, W. 1933 s. 197, 232–7, 241–50; Pol K., Adwokaci warszawscy w Cytadeli 1905–1910, „Palestra” 2003 z. 9–10 s. 123; Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, Oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Wr. 1977; Supiński L., Kartka z dziejów adwokatury warszawskiej, „Państwo i Prawo” 1948 z. 2 s. 60; Szkice z dziejów adwokatury, Red. R. Łuczywko, W. 1983 s. 68; Żydzi w Polsce Odrodzonej, Red. I. Schiper, W. 1933 II; – Hertz, Zbiór poetów pol.; Kalendarz informacyjno-encyklopedyczny na Pogotowie Ratunkowe w Warszawie z r. 1907, W. 1907 s. 669; toż z r. 1908, W. 1908 s. 572; Nagórski Z., Ludzie mego czasu, Paryż 1964; Nałkowska Z., Dzienniki 1899–1905, W. 1975 I 98; Pamiętnik pierwszego Walnego Zjazdu Zjednoczenia Polaków wyznania mojżeszowego wszystkich ziem polskich, W. 1919 s. 24–45, 63, 98; Powstanie II Rzeczypospolitej. Wybór dokumentów, Red. H. Janowska, T. Jędruszczak, W. 1984 s. 288; Przybyszewski S., Listy, W. 1938–54 II–III; Rocznik Naukowo-Literacko-Artystyczny na r. 1905, Red. W. Okręt, W. 1905; Romer E., Pamiętnik paryski 1918–1919, Wr. 1989; Sempołowska S., Pisma, W. 1960 I; Spisok studentov Imperatorskago Varšavskago universiteta na 1896/7 akademičeskij god, Varšava; toż, 1897/8; Sprawa brzeska. Dokumenty i materiały, W. 1987; Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie, 1915, W. [1915] s. 15; toż, 1939, W. [1939] s. 15; – „Gaz. Sąd. Warsz.” 1907 nr 3 s. 43, nr 11 s. 164–5, nr 32 s. 500–1, nr 49 s. 759; „Głos. Tyg. Liter.-Społ.-Polit.” 1897 nr 11 (rec. Abbadonaha); „Tyg. Ilustr.” 1899 nr 25, 1917 nr 27 (Kron. Liter.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1933: „Kur. Warsz.” nr 116, „Palestra” z. 6–7 s. 429–33 (W. Szumański), „Racjonalista” R. 4 nr 5, „Robotnik” nr 143, 144 (S. Benkiel, fot.), nr 145, „Wolnomyśliciel Pol.” R. 6 nr 15; – B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 4858; – Informacje Iwony Wiśniewskiej z W. i Janiny Wienerowej z Kr.
Marzenna Paszkowska